2022-04-23 12:48:42
Як па-беларуску перадаць тэрмін civilian population, чаму мае быць „цывільная абарона“ і чаму расейскі жарганізм „цивильный прикид“ у нас немагчымы.
• Бясспрэчнае ваеннае злачынства —
„murder (=забойства)
of civilian population“. Як па-беларуску перадаць гэты тэрмін?
• У бальшыні эўрапейскіх моваў мірнае насельніцтва, невайсковых называюць лацінскім коранем
civil-:
der Zivilbevölkerung, цивільне населення, ludność cywilna…
• Толькі па-расейску — „гражданское население“. Тыповая навіна:
„Российский военный УАЗ въехал в гражданский «фольксваген» под Минском“.
• Лацінская назва жыхара свабоднага гораду —
civis (civitas ‘места’). Прыметнік —
civilis. Меў шмат значэньняў — і палітычную сфэру ў процівагу вайсковай, і прыналежнасьць да народу, і пачцівыя манеры.
• У „новых“ эўрапейскіх мовах замацавалася адрозьненьне: уласнае слова для „грамадзяніна“ (напр.
Bürger) і лацінскае — для невайсковага чалавека/насельніцтва (напр.
Zivil).
• А ў расейскай мове слова „гражданин“ (гл. „Наказ“ Кацярыны ІІ, 1767 год) не набыло эўрапейскага значэньня ‘свабодны носьбіт палітычных правоў’ і было проста сынонімам ‘падданага’.
•
„Гражданин, пройдёмте“, а зусім не
„Aux armes, citoyens, Formez vos bataillons!“ — як пяецца ў Марсэльезе.
• У савецкі час словам „товарищ“ называлі толькі ідэйна правераных, насельнік Валадаркі „товарищем“ быць ня мог, яго звалі выключна „гражданином“ .
• У Расеі не было патрэбы разьмяжоўваць панятак „гражданин“ і назву асобы невайсковага (і несьвятарскага) стану, таму „гражданский“ стала азначаць і ‘невайсковы’: „гражданское население“, „гражданская оборона“, „гражданский кодекс“…
• Беларускае слова
грамадзя́нін — ад
грамады́, ужо яго корань падкрэсьлівае суб’ектнасьць і годнасьць асобы.
• А для называньня невайсковага статусу, мірнага насельніцтва маем той самы агульны лацінізм —
цывільны.
Падрабязна ў артыкуле:
https://svaboda.global.ssl.fastly.net/a/hramadzianski-cyvilny/31816815.html
238 views09:48
Т
