2021-11-10 11:18:53
#моўная_хвілінка
Нядаўна ў чаце канала ўзнікла пытанне: як правільна пішацца слова «зарапад»? Чалавек сутыкнуўся з ім у назве піва, і там слова пісалася праз «о». А ў новай кнізе Вольгі Гапеевай я сустрэла памылковае напісанне слова «водаадліў» — праз «а».
Дык ад чаго ў складаных словах залежыць напісанне а/о?
Нагадаю, што складаныя словы — гэта словы, утвораныя з некалькіх каранёў. Напрыклад: вадаспад, гарналыжны. Такім чынам утвораныя і назвы некаторых беларускіх гарадоў: Наваполацк, Новалукомль.
Каб вызначыць, якая літара пішацца ў першым корані, «о» ці «а», трэба ў слове паставіць націск:
калі націск стаіць на першым складзе другой часткі, то ў першай пішацца літара «а» (гарналы́жны);
калі не на першым — пішацца літара «о» (Новасібíрск).
У слове «зарапа́д» другая частка «-пад» складаецца з аднаго склада, на яго і падае націск, таму ў першай частцы літара «а».
У слове «водаадлíў» у другой частцы націск падае на «і», гэта другі склад. Таму першая частка пішацца праз «о».
P. S. Ёсць у правіле выключэнні:
калі ў складаным слове ўзнікае пабочны націск незалежна ад націску ў другой частцы: мо́вазна́ўства, фо́ндасхо́вішча, бло́кпо́ст;
нязменна пішуцца першыя часткі мота-, што-, фота-, слова-. Выключэнне: фатаграфія, матацыкл.
калі другая частка слова пачынаецца з «ў», то ў першай частцы ўзнікае пабочны націск, пад якім пішацца літара «о»: маро́заўсто́йлівы.
730 views08:18
Б
