Гістарычны агляд правоў чалавека Ідэя таго, што людзі валода | Валанцёрская служба ПЦ "Вясна"
Гістарычны агляд правоў чалавека
Ідэя таго, што людзі валодаюць неад’емнымі правамі, караніцца ў шмат якіх культурах і старажытных традыцыях. Шматлікія прыклады паважаных кіраўнікоў і найважнешых зборнікаў законаў з гісторыі чалавецтва паказваюць нам, што каштоўнасці, увасобленыя ў правах чалавека, не з'яўляюцца ні «заходнім вынаходствам», ні вынаходствам ХХ стагоддзя. Яны сталі адказам на ўсеагульныя патрэбы чалавека і на патрабаванні і пошукі справядлівасці. У кожнай супольнасці людзей былі свае ідэалы і сістэмы забеспячэння справядлівасці, якія захаваліся ў выглядзе традыцый – вусных ці пісьмовых, хоць не ўсе гэтыя традыцыі дажылі да нашых дзён.
Старажытная гісторыя
• Збор законаў цара Хамурапі (Ірак, каля 2000 г. да н. э.) быў першым пісьмовым кодэксам законаў, заснаваных гэтым кіраўніком Вавілона. У ім даваўся зарок «кіраваць царствам справядліва, вынішчаць злых і жорсткіх, не дазваляць моцным прыгнятаць слабых, … адукоўваць краіну і спрыяць дабрабыту народа».
• Прыводзяцца словы старажытнаегіпецкага фараона (каля 2000 да н. э.), які даваў указанне сваім падначаленым: «Калі з Верхняга ці Ніжняга Ніла прыязджае просьбіт, зрабіце так, каб усё праходзіла ў адпаведнасці з законам, каб быў выкананы звычай і шанаваліся правы кожнага чалавека».
• Хартыя Кіра (Іран, каля 539 г. да н. э.) была складзена царом Персіі Кірам для народа яго краіны. Хартыя прызнавала права народа на свабоду і бяспеку, рэлігійную памяркоўнасць, свабоду перамяшчэння, свабоду ад рабства і некаторыя сацыяльныя і эканамічныя правы.
• У аснове навукі Канфуцыя (каля 500 г. да н. э.) ляжыць канцэпцыя «рэн», галоўная ідэя якой – спачуванне і любоў да іншых людзей. Канфуцый сказаў: «Не жадай іншым таго, чаго не жадаеш сабе». Кітайскі эксперт па канфуцыянстве, доктар Пенг Чан лічыў, што ў аснове ідэі абароны правоў чалавека ляжыць менавіта вучэнне Канфуцыя.
• Імам Алі-ібн-аль-Хусейн напачатку VIII стагоддзя н. э. напісаў сваё «Пасланне аб правах». Паводле нашых звестак, гэты ліст з'яўляецца першым дакументальным сведчаннем таго, якімі былі адносіны да правоў чалавека ў тую эпоху, і ён стаў першай спробай не негатыўнага, а пазітыўнага падыходу да канцэпцыі правоў чалавека. У метадалагічным сэнсе ў гэтым Пасланні прыведзены спіс з 50 такіх правоў чалавека, і па сваім духу яны адлюстроўваюць погляды ранняга ісламу.
• Хартыя Мандэ (1222 г. н. э.) і Хартыя Курукан Фуга (1236 г. н. э.) сістэматызуюць вусныя формы традыцый краін Заходняй Афрыкі і бароняць такія прынцыпы, як дэцэнтралізацыя, абарона навакольнага асяроддзя, правы чалавека і культурная разнастайнасць.
• Aфрыканскі погляд на свет, які пазначаецца зулускім словам «ubuntu» (чалавечнасць), адлюстроўвае саму сутнасць гуманізму. Гэтае паняцце выдатна падкрэслівае важнасць павагі да ўсіх чальцоў супольнасці, гасціннасці і велікадушнасці. Выраз «чалавек робіцца чалавекам у асяроддзі іншых людзей» найлепш перадае змест слова «ubuntu», і гэта паняцце ў цэлым мае прамое дачыненне да правоў чалавека. Калі мы робімся людзьмі ў чалавечым грамадстве, тады, пазбаўляючы іншых людзей іх права быць чалавекам, мы самі перастаём быць людзьмі. Таму так важна і патрэбна бараніць правы іншых, дараваць і атрымліваць прабачэнне і шанаваць правы іншых людзей.
