ЧАМУ Ў 1995 НЕ АРЫШТАВАЛІ ЛУКАШЭНКУ, альбо ПАСЬЛЯСЛОЎЕ ДА ГАДА | НАВУМЧЫК

ЧАМУ Ў 1995 НЕ АРЫШТАВАЛІ ЛУКАШЭНКУ, альбо ПАСЬЛЯСЛОЎЕ ДА ГАДАВІНЫ РЭФЭРЭНДУМУ

Мінула яшчэ адна гадавіна рэфэрэндуму-95, які зьмяніў герб, сьцяг, статус беларускай мовы, даў прэзыдэнту права на роспуск парлямэнту і эканамічную інтэграцыю з РФ, і мне, як і іншым тагачасным дэпутатам БНФ, давялося чарговы раз адказваць на пытаньне: а што тады, у 95-м, можна было зрабіць па іншаму? Так, каб не дапусьціць рэфэрэндуму, які ўжо ўвайшоў у гісторыю як нацыянальная ганьба?

Але спачатку мушу нагадаць храналёгію падзеяў.

Зьбіцьцё дэпутатаў БНФ – гэта, перакананы, ключавая падзея ў найноўшай гісторыі Беларусі, пасьля якой, па трапным выразе Васіля Быкава, «краінай кіруе прэзыдэнцкая хунта».

Калі казаць пра нас, 19 дэпутатаў БНФ, дык мы зрабілі ўсё магчымае. Пра гэта чамусьці рэдка ўзгадваюць, але 11 красавіка, адразу пасьля абвяшчэньня галадоўкі, вынесеныя Лукашэнкам пытаньні (яны былі антыканстытуцыйныя) пачалі правальвацца – яны не набіралі належнай для ўнясеньня ў бюлетэні колькасьці галасоў дэпутатаў. Прынялі толькі пытаньне пра эканамічную інтэграцыю. З Лукашэнкам здарылася чарговая істэрыка, ён пакінуў Авальную залю. Уначы ў парлямэнт былі ўведзеныя войскі, дэпутаты былі зьбітыя групай КГБ «Альфа», спэцназам і міліцыяй.

Нараніцу 12 красавіка ў кабінэце ў старшыні Вярхоўнага Савета Мечыслава Грыба з удзелам Генэральнага пракурора Васіля Шаладонава мы расказалі пра начныя падзеі. Грыб заявіў, што «яшчэ ніколі Беларусь не была нагэтулькі блізка да грамадзянскай вайны» (гэтую фразу тагачасны карэспандэнт «Известий» Аляксандар Старыкевіч пасьпеў перадаць у прэсу яшчэ да таго, як праз тры гадзіны Грыб ад яе адмовіцца), а генпракурор Шаладонаў заявіў, што ўзбуджае крымінальную справу (што ён і зрабіў).

Праз дзьве гадзіны мусіла адбыцца паседжаньне ВС, але міліцыянеры не пускала ў Дом ураду дэпутатаў, і нават схапілі… генэральнага пракурора. Мы ўсё ж прарваліся ў будынак, потым пусьцілі і астатніх дэпутатаў. Паседжаньне адбылося. Прыбег Лукашэнка, заявіў, што ніхто нікога не зьбіваў, што ён пакажа відэастужку (так і не паказаў), што ён з кіраўніком адміністрацыі Сініцына кантралявалі сытуацыю.

Потым дэпутаты, на чале з Мечыславам Грыбам, прагаласавалі за вынесеныя на рэфэрэндум пытаньні, вярнулі 7 лістапада як дзяржаўнае сьвята, сфатаграфаваліся з Лукашэнкам і выпілі прапанаваныя Лукашэнкам «па сто грамаў».

А цяпер – што можна і трэба было зрабіць.

Зьбіцьцё дэпутатаў парлямэнту – гэта тэрарыстычны акт супраць дзяржаўных дзеячоў, прычым пры ажыцьцяўленьні імі дзяржаўных і палітычных функцый (а галадоўка была палітычнай, і сэсія парлямэнту была не завершаная). Адказнасьць за гэта, па Крымінальным кодэксе – аж да сьмяротнага пакараньня.
Злачынцам чалавека можа назваць толькі суд.

Але ўжо раніцай 12 красавіка 1995 году было ясна, што адбылося злачынства, і што Лукашэнка мае да гэтага самае непасрэднае дачыненьне.

Аляксандар Лукашэнка, кіраўнік прэзыдэнцкай адміністрацыі Леанід Сініцын (як мінімум гэтыя двое) павінны былі быць арыштаваныя. Сілы, здольныя гэта зрабіць, былі (калі нават праз паўтары гады, у лістападзе 1996 людзі ў пагонах казалі кіраўнікам ВС-13, што здольныя заблякаваць ахову Лукашэнкі і яго арыштаваць у выпадку імпічмэнту).

А цяпер спраекуйце тыя падзеі ў Менску на нядаўнія падзеі ў Вашынгтоне, і ўявіце, што падпарадкаваныя Трампу спэцназаўцы ўварваліся ў Капітолій са зброяй, зьбілі ў кроў кангрэсмэнаў, выкінулі іх з будынку. І задайце сабе пытаньне: а ў такім выпадку запазьбег бы Трамп імпічмэнту? Адказ відавочны. Тое, што працэдура імпічмэнту была б імгненна запушчаная, думаю, сумненьню таксама не падлягае.

Дык вось, Мечыслаў Грыб мусіў не працягваць галасаваньне па антыканстытуцыйным рэфэрэндуе, а распачаць працэдуру імпічмэнту. Мінімальна, ён мусіў пра гэта абвесьціць публічна – гэта кардынальна зьмяніла б сытуацыю і настроі ў грамадзтве (у тым ліку, што важна, і сярод сілавіком – прыгадаем, што Грыб – генэрал-лейтэнант, гэта не старэйшыя лейтэнанты Беленькі, Голубеў ці Навумчык, аўтарытэт генэральскіх пагон у афіцэраў тады быў высокі; сумняюся, што ён застаўся такім цяпер). (працяг ніжэй)