Чаму Лукашэнка не пайшоў шляхам Такаева? 03 жнівень 2022 г. Ва | КАРБАЛЕВІЧ

Чаму Лукашэнка не пайшоў шляхам Такаева?
03 жнівень 2022 г.
Валер Карбалевіч

У момант пачатку вайны Расеі супраць Украіны палітычнае становішча рэжымаў Лукашэнкі ў Беларусі і Такаева ў Казахстане было ў значнай ступені падобнае. Аднак Такаеў ухіліўся ад моцнай зьвязкі з расейскім агрэсарам.

А вось Лукашэнка выскачыць з каляіны ня здолеў (ці не захацеў, спадзеючыся на ўласныя сілы). Чаму?

Беларусь і Казахстан уваходзяць ва ўсе інтэграцыйныя аб’яднаньні на постсавецкай прасторы, створаныя Расеяй (СНД, АДКБ, ЭАЭС).

У абедзьвюх краінах існуюць аўтарытарныя рэжымы, якія абапіраюцца не на падтрымку грамадзтва, а на дзяржапарат. Іхныя кіраўнікі не былі абраныя на дэмакратычных выбарах.

І ў Беларусі (у 2020-м), і ў Казахстане (у 2022-м) здарыліся масавыя пратэсты насельніцтва, якія паставілі пад пагрозу існаваньне тамтэйшых рэжымаў. І Лукашэнка, і Такаеў абвінавацілі ў гэтым вонкавыя сілы.

І Лукашэнка, і Такаеў зьвярнуліся па дапамогу да Пуціна. У 2020 годзе Крэмль падрыхтаваў узброеныя фармаваньні, якія былі гатовыя ўступіць у Беларусь для здушэньня пратэстаў. У студзені 2022 году войскі АДКБ былі ўведзеныя ў Казахстан для нэўтралізацыі «беспарадкаў». Такім чынам, абодва рэжымы ўтрымаліся дзякуючы падтрымцы Масквы, у выніку чаго апынуліся ў вялікай залежнасьці ад Расеі.

Аднак з пачаткам вайны Расеі супраць Украіны кіраўніцтва Беларусі і Казахстану павяло сябе абсалютна па-рознаму. Менск цалкам падтрымаў расейскую агрэсію, стаў яе саўдзельнікам, Лукашэнка дазволіў скарыстаць беларускую тэрыторыю для нападу на паўднёвага суседа. Ягоная рыторыка супраць Захаду і Ўкраіны нават больш агрэсіўная, чым у Пуціна.

Казахстан жа дыстанцыяваўся ад Расеі. Ягонае кіраўніцтва заявіла, што ня будзе парушаць санкцыі, уведзеныя Захадам супраць Беларусі і Расеі. Такаеў канстатаваў, што не прызнае незалежнасьці «ДНР» і «ЛНР». Казахстан аказаў Украіне гуманітарную дапамогу.

Чаму ў момант найвастрэйшага міжнароднага крызісу Беларусь і Казахстан занялі прынцыпова розныя пазыцыі? Існуе комплекс аб’ектыўных і суб’ектыўных чыньнікаў, якімі можна патлумачаць гэтае адрозьненьне.

1. Рознае геаграфічнае, а значыць, і геапалітычнае становішча краін. Беларусь знаходзіцца паміж двума цэнтрамі сілы — Расеяй і Захадам. Казахстан мае больш пунктаў апоры — Расея, Кітай, Турэччына, Захад.

2. Беларускае кіраўніцтва склала ўсе яйкі ў адзін кошык, зрабіла стаўку на Расею, трапіла ў вялізную залежнасьць ад Масквы: эканамічную, палітычную, вайсковую, інфармацыйную, ідэалягічную. Толькі ў кароткі пэрыяд 2014–2020 гг. была зроблена слабая спроба вызваліцца ад такой залежнасьці.

Казахстан яшчэ пры Назарбаеву ўзяў курс на дывэрсыфікацыю замежнай палітыкі і эканамічнага супрацоўніцтва. Краіна з усімі сябравала, ні з кім з моцных дзяржаў не канфліктавала.

3. Беларусь трапіла фактычна ў поўную газавую, нафтавую залежнасьць ад Расеі. А Казахстан, наадварот, экспартуе энэргарэсурсы, што ў значнай ступені гарантавала самастойную эканамічную і замежную палітыку краіны.

4. У Беларусі і Казахстана розныя мадэлі нацыянальнай ідэнтыфікацыі. Кіраўніцтва Казахстана ад самага пачатку ўзяло курс на будаваньне казахстанскай нацыі на этнакультурнай аснове. Што аб’ектыўна вяло да дыстанцыяваньня ад Расеі ў культурнай, інфармацыйнай, ідэалягічнай, моўнай сфэры.

У Беларусі дзяржаўная палітыка фармаваньня ідэнтычнасьці грунтавалася на аснове часткова савецкай спадчыны, часткова ідэалёгіі «русского мира». Лукашэнка ўвесь час цьвердзіць, што мы «адзін народ», што беларусы — такія ж рускія, толькі са знакам якасьці, кажа пра агульную Айчыну ад Берасьця да Ўладзівастоку. Ня дзіва, што ў крытычны момант вайны Беларусь і Расея аказаліся саюзьнікамі, былыя дэсантнікі падчас сьвяткаваньня прафэсійнага сьвята ходзяць па беларускіх гарадах з расейскімі сьцягамі, а міліцыянты ахвотна выкарыстоўваюць літару «Z» — сымбаль агрэсіі РФ.